Γεωργαλάς Λουκάς: Δρ. Γεωλόγος, Προϊστάμενος Διεύθυνσης σχεδιασμού και διαχείρισης υπηρεσιών ύδατος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Νικολάρου Χρυσούλα: Γεωπόνος MSc, Προϊσταμένη του Τμήματος κοστολόγησης και τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος της Διεύθυνσης σχεδιασμού και διαχείρισης υπηρεσιών ύδατος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Κουέλης Ευάγγελος: Οικονομολόγος MSc, Υπάλληλος του Τμήματος κοστολόγησης και τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος της Διεύθυνσης σχεδιασμού και διαχείρισης υπηρεσιών ύδατος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ η οποία ενσωματώθηκε στην εθνική έννομη τάξη με το νόμο 3199/2003 (ΦΕΚ Α΄280), θεσπίστηκε το πλαίσιο των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στον τομέα της πολιτικής των υδάτων. Μία από τις αναφορές της Οδηγίας (άρθρο 9) και, κατ’ επέκταση, του νόμου 3199/2003 (άρθρο 13), είναι η θεσμοθέτηση της αρχής της ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδατος. Είναι, ίσως, η πρώτη φορά που οικονομικά εργαλεία ενσωματώνονται, σε τέτοιο βαθμό, σε ενωσιακά θεσμικά κείμενα που αφορούν την περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ.
Το 2017 (αρκετά αργά), με την Απόφαση 135275/2017 (ΦΕΚ Β΄1751) της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων, εγκρίθηκαν οι γενικοί κανόνες κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος στις διάφορες χρήσεις του καθώς και η μέθοδος και οι διαδικασίες για την ανάκτηση του κόστους αυτού. Στοιχείο ενδεικτικό της σημασίας της αποτελεί το γεγονός ότι η έκδοση της εν λόγω Απόφασης αποτελούσε αιρεσιμότητα στο πλαίσιο των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων της ΕΕ, προκειμένου τα έργα των υδάτων να είναι επιλέξιμα στα ενωσιακά χρηματοδοτικά εργαλεία (π.χ. ΕΣΠΑ, ΠΕΠ κλπ.),.
Οι βασικοί σκοποί της προαναφερόμενης Απόφασης μπορούν να συνοψισθούν στα ακόλουθα:
- η έγκριση γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος για διάφορες χρήσεις και, με τον τρόπο αυτό, η θέσπιση, για πρώτη φορά, ενός ενιαίου και διαφανούς πλαισίου κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών αυτών
- η έγκριση κανόνων και μέτρων βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών ύδατος
- ο καθορισμός των διαδικασιών και της μεθόδου ανάκτησης του συνολικού κόστους των υπηρεσιών αυτών
Στους στόχους της εξεταζόμενης Απόφασης περιλαμβάνεται, κατ’ αρχήν, η παροχή επαρκών κινήτρων στους χρήστες των υπηρεσιών ύδατος, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται αποδοτική χρήση των υδατικών πόρων. Περαιτέρω, κρίσιμο στόχο της απόφασης αποτελεί και η προσπάθεια για επαρκή συνεισφορά των επιμέρους χρήσεων ύδατος στην ανάκτηση του κόστους παροχής των σχετικών υπηρεσιών.
Το συνολικό κόστος των υπηρεσιών ύδατος έχει τρεις συνιστώσες, το χρηματοοικονομικό κόστος, το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος πόρου. Τα δύο τελευταία συγκροτούν το περιβαλλοντικό τέλος. Και ενώ το χρηματοοικονομικό κόστος σχετίζεται με τη λειτουργία του παρόχου, το περιβαλλοντικό τέλος προσδιορίζεται για τους παρόχους, κατά μια έννοια, εξωγενώς, αφού καθορίζεται διοικητικά (αποφάσεις Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης), σε ετήσια βάση βασιζόμενο πάντα στην οικονομική ανάλυση που πραγματοποιείται στα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ).
Το περιβαλλοντικό κόστος είναι το κόστος της απόκλισης της κατάστασης των υδάτων από την καλή κατάσταση, ενώ το κόστος (φυσικού) πόρου, εφαρμόζεται όταν παρουσιάζονται ποσοτικά προβλήματα για την κάλυψη των αναγκών της φύσης αλλά και του ανθρώπου. Τέλος, το χρηματοοικονομικό κόστος αναφέρεται στο χρηματοοικονομικό κόστος που αντιμετωπίζει ένας πάροχος υπηρεσιών ύδατος όπως είναι το κόστος κεφαλαίου, το κόστος λειτουργίας, οι δαπάνες συντήρησης κλπ.
Συνοπτικά, οι γενικοί κανόνες τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος, που απορρέουν από την προαναφερόμενη Απόφαση, είναι οι ακόλουθοι:
- θεσμοθετείται το μικτό σύστημα χρεώσεων αποτελούμενο από πάγια τέλη (τα οποία αντικατοπτρίζουν τις σταθερές δαπάνες του κάθε παρόχου και εφαρμόζονται με μια πάγια χρέωση ανά μετρητή νερού) και από ογκομετρικές χρεώσεις (ανά κυβικό μέτρο ύδατος) με, κατ’ ελάχιστον, δύο τιμολογιακά κλιμάκια. Επισημαίνεται ότι το πρώτο κλιμάκιο αντιστοιχεί σε ποσότητες ύδατος για την κάλυψη βιοτικών και βασικών αναγκών και, για τον λόγο αυτό, η χρέωση οφείλει να είναι οικονομικά προσιτή.
- η τιμολόγηση της παρεχόμενης υπηρεσίας ύδατος αποτελεί, κατ’ ουσία, ευθύνη και αρμοδιότητα του κάθε παρόχου/φορέα (ΕΥΔΑΠ ΑΕ, ΕΥΑΘ ΑΕ, ΔΕΥΑ, Δήμοι κ.α.) σύμφωνα και με τις ισχύουσες, κάθε φορά, διατάξεις, περί της έγκρισής τους από διοικητικά όργανα
- τα τιμολόγια που θα ισχύσουν για κάθε έτος προσδιορίζονται εντός του 1ου εξαμήνου αυτού, λαμβάνοντας υπόψη το συνολικό κόστος (χρηματοοικονομικό, περιβαλλοντικό και κόστος πόρου) στοιχείο που δείχνει ότι εμπεριέχεται η διάσταση της εκτίμησης των χρηματοοικονομικών μεγεθών
- το περιβαλλοντικό τέλος αναγράφεται, υποχρεωτικά, με τρόπο διακριτό και ευκρινή
- οι πάροχοι κοινοποιούν την απόφαση καθορισμού της τιμής στις Δ/νσεις Υδάτων των οικείων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων
- μέχρι 30/6 εκάστου έτους, οι πάροχοι υποχρεούνται να γνωστοποιούν στις Δ/νσεις Υδάτων των οικείων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, το ύψος του εισπραχθέντος ποσού του περιβαλλοντικού τέλους το οποίο, άλλωστε, αποδίδουν στο Πράσινο Ταμείο με αποκλειστικό σκοπό τη χρήση του για τη χρηματοδότηση των σχετικών συμπληρωματικών μέτρων που περιλαμβάνονται στα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών
- η Γενική Διεύθυνση Υδάτων, του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, διατηρεί το δικαίωμα να εκδίδει συστάσεις προς τους παρόχους και να εισηγείται την επιβολή προστίμων όταν διαπιστώνει ότι δεν τηρούνται οι προβλέψεις της απόφασης κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος
Η τιμολόγηση των υπηρεσιών παροχής νερού ύδρευσης, αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων γίνεται, κατ’ αρχήν, με στόχο τα συνολικά έσοδα να καλύπτουν το συνολικό κόστος των υπηρεσιών ύδατος του παρόχου. Σε περίπτωση που κάποιος πάροχος δεν ανακτά το συνολικό κόστος, τα έσοδα πρέπει να διασφαλίζουν, κάθε χρόνο, τη βελτίωση της ανάκτησης του κόστους (άρθρο 14 απόφασης). Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι σε περίπτωση που δεν συντελείται πλήρης ανάκτηση του κόστους, δίνεται προτεραιότητα σε δράσεις μείωσης του κόστους και ελέγχου τυχόν διαπιστούμενης υπερβολικής κατανάλωσης νερού και περίπτωση που αυτές οι δράσεις δεν αποδώσουν, τότε μόνο εξετάζονται αυξήσεις στα ισχύοντα τιμολόγια.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να αναφερθεί ότι η ρύθμιση του κλάδου παροχής υπηρεσιών ύδατος, την ευθύνη της οποίας έχει η Γενική Διεύθυνση Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, είναι σχετικά νέα για την χώρα και συνιστά σύνθετη και τεχνικά εξειδικευμένη διαδικασία, η οποία θα συνεχίσει να εξελίσσεται μέσα από την καθημερινή πρακτική και τη συνεργασία με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Θέματα, όπως για παράδειγμα ο προσδιορισμός του κόστους κεφαλαίου (καθοριστικό μέρος του χρηματοοικονομικού κόστους) απαιτούν ιδιαίτερη προσέγγιση.
Για τις ανάγκες παρακολούθησης και βελτίωσης των υπηρεσιών ύδατος στις διάφορες χρήσεις του, δημιουργήθηκε πληροφοριακό σύστημα στον ιστοχώρο του ΥΠΕΝ (http://wsm.ypeka.gr), μέσω του οποίου ο κάθε πάροχος υπηρεσιών ύδατος υποχρεούται, ετησίως, να εισάγει ηλεκτρονικά τα απαιτούμενα συγκεντρωτικά στοιχεία σχετικά με την δραστηριότητά του, σύμφωνα με τα έντυπα καταγραφής στοιχείων που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα IV της ανωτέρω απόφασης. Η πρόσβαση στο πληροφορικό σύστημα, από τους παρόχους των υπηρεσιών ύδατος και από τις Δ/νσεις Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, γίνεται από εξουσιοδοτημένους χρήστες του κάθε φορέα. Τα στοιχεία του προηγούμενου έτους υποβάλλονται εντός του τελευταίου εξαμήνου του τρέχοντος έτους. Τα παρεχόμενα στοιχεία θα αξιοποιούνται από (α) τις Δ/νσεις Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων για τη σύνταξη ετήσιων εκθέσεων σχετικά με το βαθμό υλοποίησης της πολιτικής διαχείρισης των υπηρεσιών ύδατος στα υδάτινα συστήματα, σύμφωνα με τα ισχύοντα Σχέδια Διαχείρισης, αλλά και από (β) τη Γενική Διεύθυνση Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, για τη σύνταξη της ετήσιας Εθνικής Έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή της πολιτικής διαχείρισης των υπηρεσιών ύδατος σε επίπεδο χώρας.
Επιπλέον, κάθε Διεύθυνση Υδάτων της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, σε συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με βάση τις ετήσιες εκθέσεις που προαναφέραμε καθώς και τα ισχύοντα ΣΔΛΑΠ, ενημερώνει τους παρόχους προκειμένου να προβαίνουν σε προγραμματισμό βελτίωσης των επιδόσεών τους, σύμφωνα με τους κανόνες και τις κατευθύνσεις που προβλέπονται στο άρθρο 14 και εκδίδει συστάσεις σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παράγραφο 2 του άρθρου 7 της απόφασης. Η Γενική Διεύθυνση Υδάτων διατηρεί το δικαίωμα να εκδίδει συστάσεις για τη συμμόρφωση των παρόχων και να ζητά από τον πάροχο να προβεί στις δέουσες διορθωτικές ενέργειες, σε περίπτωση που διαπιστώνει μη ορθή εφαρμογή των κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών ύδατος.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι μέχρι το τέλος του 2019 έληγε η υποχρέωση υποβολής των στοιχείων του 2018 αλλά, δυστυχώς, η συμμετοχή δεν είναι στα επιθυμητά όρια. Για τους λόγους αυτούς και, επιπροσθέτως, λόγω των εξελίξεων με την πανδημία, παρέμεινε ανοιχτή η πρόσβαση στο πληροφοριακό σύστημα για ένα επιπλέον πεντάμηνο για την διευκόλυνση των παρόχων. Επισημαίνεται ότι, πέρα από την αυταπόδεικτη αξία και σημασία που έχει για τον σχεδιασμό της πολιτικής διαχείρισης των υδάτων σε εθνικό επίπεδο, υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και από τους θεσμούς για την ουσιαστική λειτουργία και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του συστήματος.
Κλείνοντας και με αφορμή την έναρξη της υποβολής των στοιχείων του 2019 από 1/7/2020, θα θέλαμε να καλέσουμε όλους τους παρόχους να προχωρήσουν στην ορθή συμπλήρωση των στοιχείων τους, στο εν λόγω πληροφοριακό σύστημα. Η βοήθεια της υπηρεσίας μας, για όποιο πρόβλημα προκύψει, είναι δεδομένη.
