Άρθρο Αντώνης Κρητικός
Η λειψυδρία αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, με σοβαρές επιπτώσεις στην κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον. Η χώρα, με το μεσογειακό της κλίμα, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις αλλαγές των βροχοπτώσεων και στην αυξανόμενη ζήτηση νερού. Η Κρήτη, ως μία από τις μεγαλύτερες και πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της χώρας, αντιμετωπίζει έντονα προβλήματα λειψυδρίας, προσφέροντας χαρακτηριστικά παραδείγματα για την κρισιμότητα της κατάστασης και την ανάγκη για αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης.
Το Ζήτημα της Λειψυδρίας στην Ελλάδα
Η Ελλάδα έχει βιώσει τα τελευταία χρόνια σημαντικές μεταβολές στα μοτίβα των βροχοπτώσεων, με αυξημένες περιόδους ξηρασίας και μειωμένη συνολική βροχόπτωση. Αυτές οι αλλαγές έχουν επιδεινωθεί από την κλιματική αλλαγή, την αύξηση της θερμοκρασίας και την υπερεκμετάλλευση των υδάτινων πόρων.
Συγκεκριμένα, οι κύριες αιτίες της λειψυδρίας στην Ελλάδα περιλαμβάνουν:
- Κλιματική Αλλαγή: Η αύξηση της θερμοκρασίας και οι αλλαγές στα μοτίβα των βροχοπτώσεων έχουν οδηγήσει σε μακρύτερες και συχνότερες περιόδους ξηρασίας.
- Υπερεκμετάλλευση Υδάτινων Πόρων: Η εντατική γεωργία, η βιομηχανική χρήση και η αυξανόμενη αστική ζήτηση έχουν εξαντλήσει τους υδάτινους πόρους.
- Παλαιά Υποδομή: Τα δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης είναι παλιά και ανεπαρκή, με σημαντικές διαρροές και απώλειες νερού.
- Ανεπαρκής Διαχείριση και Συντήρηση: Η έλλειψη τακτικής συντήρησης των υποδομών και η αλόγιστη χρήση νερού έχουν επιδεινώσει το πρόβλημα.
Το Ζήτημα της Λειψυδρίας στην Κρήτη
Η Κρήτη, και ειδικότερα οι Περιφερειακές Ενότητες Ηρακλείου και Σητείας, αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα λειψυδρίας που επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή και την υπερεκμετάλλευση των υδάτινων πόρων.
Στο Ηράκλειο, ο Δήμος Μινώα αναφέρει σοβαρά προβλήματα υδροδότησης και άρδευσης. Τα πέντε φράγματα του Δήμου (Αμουργελών, Καραβάδου, Σχοινιά, Ινίου, Παρτήρων) αδυνατούν να καλύψουν τις ανάγκες, ενώ οι γεωτρήσεις παράγουν νερό με υψηλή περιεκτικότητα σε γύψο. Οι κάτοικοι εξαρτώνται από τη μεταφορά νερού με βυτία εδώ και πάνω από 20 χρόνια. Ο Δήμος Αρχανών Αστερουσίων αντιμετωπίζει επίσης προβλήματα με τη στάθμη του νερού στις υφιστάμενες γεωτρήσεις να πέφτει και τις συχνές βλάβες στον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό να αυξάνονται. Ο Δήμος Βιάννου κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της αυξημένης ζήτησης νερού στους παραλιακούς οικισμούς.
Στη Σητεία, η τελευταία δεκαετία έχει καταγραφεί με σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων έως και 50%. Από τις αρχές του χρόνου, η κατάσταση χειροτερεύει λόγω της ανομβρίας. Για την ορθή διαχείριση του νερού, έχουν ληφθεί περιοριστικά μέτρα, ενώ οι τοπικές αρχές επισημαίνουν την ανάγκη τήρησης των μέτρων αυτών για να διασφαλιστεί η ομαλή υδροδότηση και η βιωσιμότητα της αγροτικής παραγωγής.
Σε έκτακτες περιστάσεις, οι αρχές προβαίνουν σε διακοπή της άρδευσης στις μεικτές γεωτρήσεις για να δίνεται προτεραιότητα στην εξασφάλιση επάρκειας νερού ύδρευσης. Η περιοχή παράγει σημαντικές ποσότητες ελαιολάδου, ωστόσο οι αποδόσεις μειώνονται συνεχώς λόγω της λειψυδρίας. Η κλιματική κρίση επιδεινώνει τις επιπτώσεις στην αγροτική οικονομία, αναγκάζοντας τους παραγωγούς να υιοθετούν βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης του νερού, όπως η στάγδην άρδευση.
Παράδειγμα Κρίσης από το Παρελθόν
Η επιστροφή της λειψυδρίας θυμίζει τις δύσκολες εποχές των τελών της δεκαετίας του 1980 και των αρχών της δεκαετίας του 1990, όταν η Ελλάδα αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα υδροδότησης. Στην Κρήτη, οι τοπικές αρχές προειδοποιούν ότι αν δεν βρέξει το καλοκαίρι, θα αναγκαστούν να κλείσουν τις κάνουλες της άρδευσης για να εξασφαλιστεί η ύδρευση των πολιτών. Πρόσφατα, σημειώθηκε ένα από τα μεγαλύτερα περιστατικά κλοπής υδάτων, με περίπου τρία εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού να κλέβονται από το φράγμα της Φανερωμένης, υπόθεση που διερευνάται από τις Αρχές.
Η παρατεταμένη ανομβρία έχει αδειάσει τα φράγματα στην Κρήτη, με τους δήμους και την περιφέρεια να αναζητούν εναγωνίως λύσεις. Το φράγμα του Αποσελέμη, που υδρεύει πάνω από τον μισό πληθυσμό του νησιού, αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες, διαθέτει μόνο 5,9 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, από 25,3 εκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2019, καταγράφοντας πληρότητα μόλις 23%. Τα αποθέματα στο μεγαλύτερο νησί της χώρας μετά βίας καλύπτουν τις ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης έως το τέλος του έτους.
Στρατηγικές Αντιμετώπισης της Λειψυδρίας
Για να αντιμετωπιστεί η κρίση λειψυδρίας και να διασφαλιστεί η βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Κρήτη, προτείνονται οι εξής στρατηγικές σύμφωνα με τον Αντώνη Κρητικό:
- Έκτακτη Χρηματοδότηση και Επενδύσεις στις Υποδομές:
- Αντικατάσταση και αναβάθμιση των παλαιών υποδομών για τη μείωση των απωλειών νερού.
- Επένδυση σε νέες υποδομές, όπως γεωτρήσεις και φράγματα.
- Εγκαταστάσεις Ανακύκλωσης Νερού:
- Δημιουργία εγκαταστάσεων για την επαναχρησιμοποίηση υδάτων από αστικά και βιομηχανικά λύματα.
- Ανάπτυξη Εναλλακτικών Πηγών Νερού:
- Επένδυση σε τεχνολογίες αφαλάτωσης για την παραγωγή πόσιμου νερού από θαλασσινό νερό.
- Συλλογή Όμβριων Υδάτων:
- Δημιουργία συστημάτων συλλογής και αποθήκε υσης όμβριων υδάτων για χρήση στην άρδευση και την ύδρευση.
- Συντήρηση και Αναβάθμιση Υφιστάμενων Υποδομών:
- Εφαρμογή προγραμμάτων τακτικής συντήρησης για τη μείωση των διαρροών και των βλαβών.
- Τεχνολογίες Ελέγχου Διαρροών:
- Χρήση σύγχρονων τεχνολογιών για την ανίχνευση και την αποκατάσταση διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης.
- Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση:
- Εκπαίδευση των πολιτών και των αγροτών για την ορθή χρήση και διαχείριση του νερού.
- Καμπάνιες ενημέρωσης για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημασία της εξοικονόμησης νερού.
- Εφαρμογή Τεχνολογικών Λύσεων:
- Εγκατάσταση έξυπνων μετρητικών συστημάτων για την παρακολούθηση της κατανάλωσης νερού σε πραγματικό χρόνο.
- Χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων για τη βέλτιστη διαχείριση του αρδευτικού νερού.
Συμπεράσματα
Η κρίση λειψυδρίας στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην Κρήτη, αποτελεί ένα πολυσύνθετο πρόβλημα που απαιτεί συνδυασμένες δράσεις και ολοκληρωμένες στρατηγικές για την αντιμετώπισή του. Η εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών διαχείρισης του νερού, η λήψη περιοριστικών μέτρων και η επένδυση σε νέες τεχνολογίες και υποδομές είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των υδάτινων πόρων.
Η συνεργασία μεταξύ των τοπικών αρχών, των πολιτών και των αγροτών, καθώς και η συνεχής εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση, θα είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση της κρίσης λειψυδρίας και τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για την Ελλάδα και την Κρήτη.
