Η αποδυνάμωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης απειλεί τη δημοκρατία

Όταν όμως επιχειρείται η αφαίρεση κρίσιμων αρμοδιοτήτων, όπως ο χωροταξικός σχεδιασμός, η διαχείριση υδάτων, η ανακύκλωση απορριμμάτων ή η παραγωγή ενέργειας, τότε η δημοκρατία αποδυναμώνεται και η αποτελεσματικότητα υπονομεύεται.

Το νερό είναι κοινό αγαθό, όχι εμπόρευμα – Οι Δήμοι πρέπει να το υπερασπιστούν

Η παρατεταμένη προσπάθεια του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας να αφαιρέσει από τους Δήμους και τις ΔΕΥΑ την αρμοδιότητα της ύδρευσης αποτελεί μια ευθεία επίθεση στον δημόσιο χαρακτήρα του νερού και στην ίδια την έννοια της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Πίσω από το πρόσχημα της «ενοποίησης» και της «αποτελεσματικότερης διαχείρισης» κρύβεται η πρόθεση να τεθεί το νερό υπό κεντρικό, κυβερνητικό έλεγχο κι αυτό ειναι το πρώτο βήμα για την ιδιωτικοποίηση.

Η εμπειρία, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, δείχνει ότι όπου επιχειρήθηκε η απομάκρυνση της ύδρευσης από τις τοπικές κοινωνίες, ακολούθησαν:

• αυξήσεις τιμών,

• υποβάθμιση των υπηρεσιών,

• κοινωνικές αντιδράσεις.

Οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης – Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) αποτελούν έναν από τους ελάχιστους επιτυχημένους θεσμούς αποκέντρωσης που παρέμειναν σταθερά υπό κοινωνικό έλεγχο. Η λειτουργία τους, με όλα τα προβλήματα που ενδεχομένως αντιμετωπίζουν, εγγυάται διαφάνεια και άμεση λογοδοσία προς τους πολίτες.

Αντί η κυβέρνηση να επιδιώκει τη διάλυσή τους, θα έπρεπε να στηρίξει τη λειτουργία τους, να ενισχύσει το προσωπικό και τις υποδομές τους, και να επιταχύνει την πρόσβασή τους σε σύγχρονα προγράμματα βιώσιμης διαχείρισης νερού.

Η απόπειρα συγκέντρωσης της διαχείρισης της ύδρευσης σε ένα υπουργικό υπερ-όργανο συνιστά θεσμικό ολίσθημα και κοινωνική πρόκληση. Το νερό είναι κοινό αγαθό, όχι εμπόρευμα. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να περάσει στα χέρια όσων αντιμετωπίζουν την ανθρώπινη ανάγκη ως «αγορά».

Οι Δήμοι, οι εργαζόμενοι στις ΔΕΥΑ και οι τοπικές κοινωνίες οφείλουν να υπερασπιστούν, με κάθε θεσμικό μέσο, το δικαίωμα των πολιτών στο δημόσιο, καθαρό και προσιτό νερό.

Το Συνέδριο των δήμων (ΚΕΔΕ) στην Αλεξανδρούπολη έχει σημαντικό ρόλο σε αυτή την κρίσιμη υπόθεση, προκειμένου να λάβει ρητή δέσμευση από το αρμόδιο για την Τ.Α. υπουργείο Εσωτερικών και την κυβέρνηση, για την πλήρη αναστροφή της πορείας αφαίρεσης της διαχείρισης του νερού από τον Ά βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Πολεοδομίες και χωροταξικός σχεδιασμός: Η “καρδιά” της τοπικής ανάπτυξης

Η χωροταξία και ο πολεοδομικός σχεδιασμός αποτελούν τον πυρήνα της τοπικής ανάπτυξης. Όταν αποφάσεις για το πού και πώς χτίζουμε λαμβάνονται μακριά από τις τοπικές κοινωνίες, το αποτέλεσμα είναι γραφειοκρατικό, άδικο και συχνά αναποτελεσματικό.

Η αφαίρεση των πολεοδομιών από τους Δήμους οδηγεί σε:

• συγκεντρωτισμό και εξάρτηση,

• καθυστέρηση έργων,

• έλλειψη λογοδοσίας και διαφάνειας.

Οι Δήμοι γνωρίζουν καλύτερα τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες κάθε περιοχής. Η απομάκρυνσή τους από τον σχεδιασμό στερεί από τις κοινωνίες τη δυνατότητα να αναπτυχθούν με ισορροπία και όραμα.

Διαχείριση απορριμμάτων: Αφήνουμε την ανακύκλωση στην καύση;

Η διαχείριση των απορριμμάτων δεν είναι απλώς θέμα καθαριότητας: είναι ζήτημα περιβαλλοντικής πολιτικής και βιωσιμότητας

Η σχεδιαζόμενη έξωση των Δήμων από την ανακύκλωση θα σημάνει:

• απώλεια τοπικού ελέγχου,

• διάλυση των υπαρχόντων προγραμμάτων ανακύκλωσης,

• παύση των δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών.

Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η προώθηση του νομοσχεδίου για την καύση απορριμμάτων σε έξι ιδιωτικές μονάδες «ενεργειακής αξιοποίησης».

Μια τέτοια επιλογή:

• ακυρώνει την ανακύκλωση,

• επιβαρύνει το περιβάλλον με ρύπους,

• μεταφέρει τον έλεγχο στα χέρια λίγων ισχυρών.

Πρόκειται για πολιτική που αντιβαίνει στις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις και στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Η λύση δεν είναι να «κάψουμε» το πρόβλημα, αλλά να ενισχύσουμε την ανακύκλωση και τη Διαλογή στην Πηγή.

Παραγωγή ενέργειας: Κλειδί για την πράσινη μετάβαση

Η δυνατότητα των Δήμων να συμμετέχουν σε Ενεργειακές Κοινότητες και να επενδύουν σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι καθοριστική.

Επιτρέπει:

• μείωση ενεργειακού κόστους,

• αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας,

• πραγματική πράσινη μετάβαση με κοινωνικό πρόσημο.

Αν χαθεί αυτό το εργαλείο, οι τοπικές κοινωνίες θα εξαρτώνται πλήρως από συγκεντρωτικά ενεργειακά μοντέλα, όπου προτεραιότητα έχουν τα μεγάλα συμφέροντα και όχι οι ανάγκες των πολιτών.

Η ενδυνάμωση της Τοπικής Αυτοδύναμης Διακυβέρνησης δεν είναι επιλογή — είναι ανάγκη

Η αποδυνάμωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σημαίνει:

• λιγότερη δημοκρατία,

• μικρότερη διαφάνεια,

• περιορισμένη φωνή για τους πολίτες.

Η λύση βρίσκεται στην ακριβώς αντίθετη πορεία:

• ενδυνάμωση των Δήμων,

ουσιαστικές αρμοδιότητες,

• αποκέντρωση πόρων και αποφάσεων.

Μόνο έτσι η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να σχεδιάζει, να προστατεύει και να αναπτύσσει με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Μια ισχυρή Τοπική Αυτοδιοίκηση σημαίνει ενεργοί πολίτες, βιώσιμες πόλεις και υγιή δημοκρατία. Η αποδυνάμωσή της σημαίνει κεντρικό έλεγχο, ανισότητες και απώλεια εμπιστοσύνης.

Ο Ελύτης έγραψε κάποτε πως «αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι· με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».

Αν αποσυνθέσεις σήμερα την Αυτοδιοίκηση, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν λίγα γραφεία χωρίς αρμοδιότητες, ένας προϋπολογισμός χωρίς πόρους και μερικοί άνθρωποι που ακόμη πιστεύουν ότι μπορούν να υπηρετήσουν τον τόπο τους. Με αυτά, όμως, δεν την ξαναφτιάχνεις.

Γιατί όταν της αφαιρείς το νερό, τα απορρίμματα, τον χωρικό σχεδιασμό, την ενέργεια — της παίρνεις όχι απλώς τα εργαλεία, αλλά την ψυχή της. Την ικανότητα να σταθεί μόνη της και να δώσει ζωή στις τοπικές κοινωνίες.

Κι όταν η Τοπική Αυτοδιοίκηση γίνεται καχεκτική, καταβαραθρώνεται η ίδια η Δημοκρατία στον τόπο.

Η επιλογή είναι ξεκάθαρη — και είναι πολιτική: Ή ενισχύουμε την Τοπική Αυτοδιοίκηση ή αποδυναμώνουμε τη Δημοκρατία.

Αλέξης Μαυραγάνης

*Πρόεδρος του Συνδέσμου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Πόλεων (ΣΒΑΠ) – Δημοτικός Σύμβουλος & Αντιδήμαρχος Χαλανδρίου